Sociale isolatie, seksuele intimidatie, roddelen. Pesten gebeurt niet alleen op het schoolplein, maar komt ook veelvuldig voor onder volwassenen. Maar liefst één op de acht werkenden in Nederland wordt gepest op de werkvloer. Dit zijn zo’n half miljoen werknemers. [1] Pesten heeft niet alleen grote gevolgen voor werknemers, ook organisaties kunnen schade ondervinden.
Wat is pesten?
De Zweedse psycholoog en psychiater Heinz Leymann definieert dat er sprake is van pesten als:
- iemand systematisch wordt geïntimideerd, aangevallen, sociaal geïsoleerd of vernederende taken moet verrichten;
- de gepeste persoon in een mindere positie wordt gedrukt en moeite heeft zichzelf te verdedigen;
- pestgedrag zich herhaaldelijk voordoet gedurende langere tijd. [2]
Pesten kan in verschillende vormen voorkomen. Slachtoffers ervaren meestal meerdere vormen van pesten tegelijk. Zo kan een slachtoffer gepest worden door het gebruik van lichamelijk geweld of door beschadiging van iemands eigendommen. Bij sociaal isolement wordt de gepeste opzettelijk niet mee gevraagd voor een wandeling of de lunch of genegeerd tijdens gesprekken. Wanneer roddelen steeds over dezelfde persoon gaat, waarbij hij/zij altijd in een negatief daglicht wordt gezet, is er ook sprake van pestgedrag. Sommige werknemers wordt het werk onaangenaam of moeilijk gemaakt, door hem/haar bijvoorbeeld altijd de vervelende werkzaamheden te laten verrichten of onnodig veel kritiek te geven. Ook dreigementen, intimidatie of bespotting van persoonlijke situatie, uiterlijk of gedrag zijn vormen van pesten. [3]
Wat veroorzaakt pesten op het werk?
Pesten op de werkvloer gebeurt, maar wat hier de oorzaak van is, is niet altijd eenvoudig te duiden. Elfi Baillien, hoofddocent aan de Katholieke Universiteit Leuven, bestudeert al 14 jaar het onderwerp pesten op het werk. Zo laat ze in een van haar onderzoeken zien dat stress op het werk een trigger kan zijn voor pestgedrag. Door stress raken mensen namelijk vermoeid. Hierdoor gaan werknemers ofwel minder presteren, al dan niet gecombineerd met agressief gedrag om met de stress om te gaan, ofwel bezwijken ze onder de druk. Deze laatste groep heeft vaak de energie niet meer om tegen het pesten in te gaan, waardoor ze een makkelijk doelwit worden voor pesters. Behalve stress kunnen volgens Baillien ook organisatiecultuur, onduidelijkheid over rollen of verhoudingen binnen teams van invloed zijn op pestgedrag. [4] Hoe gaan mensen met elkaar om op de werkvloer? Worden conflicten met elkaar uitgesproken? Is een organisatie resultaatgericht of meer sociaal ingesteld? Hoe is de stijl van leidinggeven? Moeten nieuwkomers zich conformeren of wordt eigen inbreng gewaardeerd?
Schade voor organisaties
Slachtoffers van pesten verliezen het plezier in hun werk, raken gedemotiveerd, functioneren slechter en kunnen te maken krijgen met psychische en lichamelijke klachten die uiteindelijk kunnen leiden tot (langdurig) ziekteverzuim. Dit heeft ook invloed op de organisatie als geheel. Zo verandert de werksfeer, ligt het verloop alsmede het ziekteverzuim doorgaans hoger en kunnen collega’s van de gepeste zich machteloos voelen. Hierdoor kan pestgedrag voor de werkgever resulteren in effecten als extra verzuimdagen en verzuimbegeleiding, een grote kostenpost aan loondoorbetaling en imagoschade. [5]
Voorkomen is beter dan genezen
Volgens de Arbowet zijn werkgevers verplicht om hun werknemers te beschermen tegen psychosociale arbeidsbelasting, waar pesten onder valt. Dit betekent dat organisaties een beleid moeten voeren dat erop gericht is om deze vorm van arbeidsbelasting te voorkomen of beperken. [6] Naast de wettelijke verplichtingen kun je als werkgever ook invloed uitoefenen om pesten op de werkvloer zo veel mogelijk tegen te gaan. Enkele voorbeelden van onder andere Rijksoverheid: [7]
- Maak duidelijk dat pesten niet wordt geaccepteerd door het opstellen van beleid waarin duidelijke sancties staan op overtreding. Een zero-tolerance-beleid werkt bewezen preventief;
- Geef als werkgever het goede voorbeeld;
- Stel een vertrouwenspersoon aan en informeer je werknemers hierover zodat ze weten dat ze bij een onafhankelijke partij terecht kunnen wanneer ze met pestgedrag te maken krijgen;
- Geef als leidinggevende je werknemers het gevoel dat ze in vertrouwen met je kunnen praten en bied een luisterend oor;
- Een voorlichtingscampagne over pesten op de werkvloer maakt het onderwerp bespreekbaar en werknemers bewust van de ernst van de problematiek;
- Neem een medewerker apart wanneer je merkt dat hij/zij zich niet op zijn gemak voelt binnen het team.
Kijk tot slot eens naar jouw eigen organisatie. Hoe zijn de verhoudingen binnen teams en wordt iedereen geaccepteerd? Is er aandacht voor pesten en kunnen werknemers terecht bij een vertrouwenspersoon? DAJC HRevolutie denkt graag mee over preventie van pestgedrag en kan desgewenst ook de rol van vertrouwenspersoon vervullen. Meer weten? Neem dan geheel vrijblijvend contact met ons op. Laat pesten niet zomaar gebeuren, ook jij kunt er iets aan doen!
Deze blog is geschreven door Kim Jacobs