“The best way to capture moments is to pay attention. This is how we cultivate mindfulness. Mindfulness means being awake. It means knowing what we are doing.” – Jon Kabat-Zinn
Aandacht, alertheid, bewustzijn. Met deze woorden omschrijft Jon Kabat Zinn, grondlegger van de Mindulness-Based Stress Reduction (MBSR) training, in een notendop de definitie van mindfulness. Mindfulness gaat over met aandacht leven en werken, waarbij je een bewuste aandacht ontwikkelt voor het huidige moment. Opmerkzaam zijn, zonder te oordelen en zonder streven. Het doel? Bewuster, veerkrachtiger en met meer plezier in het leven staan, mentale weerbaarheid en (inter)persoonlijk welzijn vergroten, en dicht bij jezelf en jouw waarden blijven.
Mindful leven kun je aanleren en is bewezen effectief. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat individuen die mindfulness beoefenen beter kunnen omgaan met stress en tegenslagen, minder fysieke klachten ervaren, een mildere houding ontwikkelen, bewuster ervaren wat zij in hun leven tegenkomen en beter in staat zijn te genieten. Dit lijkt soms ver weg in onze huidige samenleving waarin we constant onder tijdsdruk lijken te staan, te maken krijgen met snelle (technologische) veranderingen, mentaal en emotioneel (over)belast raken, en altijd op zoek zijn naar een betere werk-privé balans. Men heeft behoefte aan ‘innerlijke rust’ en gaat steeds vaker op zoek naar manieren om dit te bereiken. Ook in het bedrijfsleven.
Onze manier van leven heeft immers een sterke invloed op onze manier van werken, waar stress en druk om te presteren aan de orde van de dag lijken te zijn. Gelukkig verschuift de focus ook hier meer en meer naar het welzijn van de medewerkers. Zo vragen steeds meer organisaties om mindfulness trainingen. Het gaat daarbij om actuele onderwerpen als vitaliteit en duurzame inzetbaarheid, maar zeker ook om het ontwikkelen van meer werkplezier, betere prestaties en goed teamwork. Maar hoe doe je dat, mindful werken? En wat levert het organisaties op? Vragen die mij als persoon én als HR professional intrigeren.
Behalve het volgen van de Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) Training en de vervolgtraining Mindfulness Extensive heb ik zowel tijdens mijn master HRS als in het werkveld (wetenschappelijk) onderzoek gedaan naar mindfulness in organisaties. Dit leidde tot interessante inzichten over mindfulness in relatie tot leiderschap, prestaties en werktevredenheid, mindfulness als persoonlijke hulpbron en de toegevoegde waarde van mindfulness in een expat context. Voor een verdere verdieping en meer praktische benadering van mindfulness in organisaties ging ik eind november naar het Centrum voor Mindfulness (CvM) in Amsterdam om hun symposium “Bevlogenheid, job crafting, teamwerk en mindfulness” bij te wonen. Dit bracht mij de volgende, aanvullende inzichten over de kansen van mindfulness in organisaties.
Meerwaarde van mindful werken
Wanneer je het hebt over mindful werken dan moet je denken aan organisaties met bevlogen medewerkers die met plezier naar hun werk gaan, teams die effectiever samenwerken, hogere klanttevredenheid, bewustere keuze- en actieprocessen, vitalere medewerkers, meer focus en creativiteit, effectievere communicatie, minder ziekteverzuim, minder stress, hogere intrinsieke motivatie en beter om kunnen gaan met conflicten. Mindfulness heeft dus niet alleen toegevoegde waarde voor het individu, maar zeker ook voor teams en zelfs de gehele organisatie.
Op individueel niveau gaat mindful werken over de juiste balans tussen zogenoemde hulpbronnen (‘resources’), die als buffer kunnen dienen tegen energievragers (‘demands’). Het gaat dan om het ontwikkelen van veerkracht om beter om te kunnen gaan met energievragers en gerelateerde stressklachten. En ook om het proactief aanpakken van stresspatronen. Dergelijke hulpbronnen kunnen uit jezelf komen door mindfulness te ontwikkelen. De werkgever kan hier ook in faciliteren. Mindful leiderschap bijvoorbeeld kenmerkt zich door authenticiteit, openheid en eerlijkheid, nieuwsgierigheid, optimisme, waardering en compassie. Een mindful leider heeft aandacht voor de medewerkers, toont begrip en empathie, en is in staat te helpen, te ondersteunen maar ook te dienen.
De organisatie kan ook faciliteren door de focus te leggen op collectief leiderschap, waarbij je als teamleden gezamenlijk de verantwoordelijkheid neemt en samen leiding geeft aan het proces. Het gaat daarbij altijd om een stukje reflectie, waarbij je naar jezelf, elkaar en het team als geheel kijkt en blijft kijken. Aandacht voor elkaar en samenwerken staat centraal om tot betere resultaten te komen. Mindful teamwerk dus, waarbij beter naar elkaar wordt geluisterd, betere dialogen worden gevoerd, aandacht is voor verschillende perspectieven en de (emotionele) cultuur positiever wordt. Trek je deze manier van werken door naar de organisatie als geheel, waarbij teams onderling mindful samenwerken en reflecteren, dan kun je spreken van een lerende organisatie.
Best practices
Of mindful werken past, verschilt per organisatie en is grotendeels afhankelijk van de organisatiecultuur. Een mindfulnesstraining om mindfulness binnen de organisatie te ontwikkelen is daarom altijd maatwerk. Wat is er nodig in deze organisatie? Wat kan in de dagelijkse praktijk verbeterd worden? Het is belangrijk om te bepalen welke (beleids)vragen organisaties door middel van een mindfulnesstraining zou willen aanpakken en op welke wijze de training dan vorm dient te krijgen. Focus en aandacht zijn sleutelwoorden in zo’n training, naast het creëren van een feedbackcultuur binnen de organisatie.
Mindfulness is niet alleen een thema vanuit HR. Uit bovenstaande blijkt dat mindful werken ook zeker een team- en managementvraagstuk is. Steun vanuit het management in termen van tijd en geld geeft daarmee een extra boost aan de bereidheid van medewerkers om een mindfulnesstraining te gaan volgen. Adequate begeleiding van werkprocessen is hierbij minstens zo belangrijk. Tot slot moeten organisaties inzien dat het niet alleen gaat om het veranderen van de manier van werken van individu en/of team. Als de omgeving of context van de organisatie niet meeverandert, zal mindfulness nooit kunnen zorgen voor een structurele verandering in de manier van werken. Ook hier is dus een zekere mate van reflectie vereist. Alleen dan kun je bereiken dat je binnen je organisatie mindful medewerkers hebt werken in plaats van medewerkers met hun ‘mind full’.
Deze blog is geschreven door Charlotte Menting